Updated at: 2024-07-16 11:49:34 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

Kuna mafundisho makuu manne kumhusu Bikira Maria ambayo ni lazima kila Mkatoliki ayasadiki kutokana na ufunuo wa Mungu: 1. B. Maria mkingiwa dhambi ya asili 2. B. Maria Mama wa Mungu 3. B. Maria Bikira daima 4. B. Maria kupalizwa mbinguni mwili na roho

Mkingiwa Dhambi ya Asili

Malaika alimsalimia Maria “umejaa neema” (Lk 1:28) maana ndiye tunda bora la ukombozi ulioletwa na Yesu. Ni imani ya Wakatoliki kwamba kwa stahili za Mwanae alikingiwa asirithi kwa wazazi dhambi ya asili na madonda yanayotokana nayo, wala asitende dhambi maisha yake yote. Kwa maneno mengine, Bikira Maria tangu atungwe mimba Mungu alimkinga na kila doa la dhambi kwa kutazamia stahili za Yesu Kristo aliye Mkombozi wa binadamu wote. Ndiye aliyekombolewa kwa namna bora kushinda viungo vyote vya Kanisa. Maisha yake yote hakutenda dhambi hata moja. Mapokeo ya mashariki yanamuita “A Panagia” = “Mtakatifu tu”. Dogma hiyo ilitangazwa na papa Pius IX mwaka 1854, halafu mwaka 1858 Bikira Maria alijitambulisha kama Mkingiwa kwa Bernadeta Soubirous huko Lurdi (Ufaransa). Tena mwaka 1917 huko Fatima (Ureno) aliwafunulia Lusia, Fransisko na Yasinta Marto moyo wake safi usio na doa.

Mama wa Mungu

Injili ya Yohane inaanza kwa kishindo, “Hapo mwanzo kulikuwako Neno, naye Neno alikuwako kwa Mungu, naye Neno alikuwa Mungu” (Yoh 1:1). Huyo Mungu Mwana alitwaa ubinadamu katika Bikira Maria akazaliwa mtoto, jina lake Yesu, maana yake Mungu Mwokozi. Huyo ni binadamu kama sisi katika yote isipokuwa dhambi. Ubinadamu wa Yesu unategemea Nafsi yake ya Kimungu: akisema, ‘Mimi’, ni kwa Nafsi yake hiyo. Ndiyo maana aliwaambia Wayahudi, “Kweli nawaambia, kabla Abrahamu hajazaliwa, nalikuwepo” (Yoh 8:50). “Kama vile Baba alivyo asili ya uhai, ndivyo alivyomjalia Mwanae kuwa asili ya uhai” (Yoh 5:26).

Mtume Paulo akaeleza, “Wakati maalumu ulipotimia Mungu alimtuma Mwanae aliyezaliwa na mwanamke” (Gal 4:4). Bikira Maria ni Mama wa Mungu kwanzia wakati huo: tangu Bikira Maria alipojaliwa kumchukua mimba, kumzaa, kumnyonyesha na kumlea mtu ambaye kwa asili ni Mungu. Cheo hicho kimemuinua juu kuliko hata malaika. “Malaika alimwambia, ‘Hicho kitakachozaliwa kitaitwa Kitakatifu, Mwana wa Mungu’” (Lk 1:35).

Dogma ilitangazwa mwaka 431 kwenye Mtaguso wa Efeso uliomuita “Mzazi wa Mungu”, ukisema Maria anastahili kuitwa hivyo kwa sababu Mwana wa milele wa Mungu, ambaye ni Mungu sawa na Baba, alifanyika mtu toka kwake. Akiwa mja mzito alishangiliwa: “Umebarikiwa wewe katika wanawake, naye mzao wa tumbo lako amebarikiwa. Limenitokeaje neno hili, hata mama wa Bwana wangu anijilie mimi?” (Lk 1:42-43). Ungamo hilo la Elizabeti likakamilishwa na Mtume Thoma aliyemuambia Yesu mfufuka: “Bwana wangu na Mungu wangu!” (Yoh 20:28).

Bikira na Mama

Wakristo na Waislamu wote wanakiri kuwa Yesu alitungwa bila ya mchango wa mwanamume. La ajabu zaidi katika imani hiyo ni kwamba hata uzazi wenyewe haukuondoa ubikira wake, bali uliutakasa: ni Bikira daima. Ingawa akili inasita, ni lazima kukiri na malaika, “Hakuna lisilowezekana kwa Mungu” (Lk 1:38). Yosefu, ingawa kisheria alikuwa mume wake, hakutenda naye tendo la ndoa.

Ni imani ya Wakatoliki na Waorthodoksi kuwa Mama wa Yesu anastahili kuitwa “Bikira daima” kwa sababu alimchukua mimba akiwa bikira, akamzaa bila ya kupotewa na ubikira, akabaki bikira hadi mwisho wa maisha yake. Hamu yake ya kuwa bikira hata kisha kuchumbiwa inajitokeza katika jibu alilompa malaika aliyemtabiria mimba: “Litakuwaje neno hili, maana sijui mume?” (Lk 1:35). Ni kielelezo cha Wakristo ambao Mtume Paulo aliwaandikia: “Nawaonea wivu, wivu wa Mungu; kwa kuwa naliwaposea mume mmoja, ili nimletee Kristo bikira safi” (2Kor 11:2), “mpate kumhudumia Bwana pasipo kuvutwa na mambo mengine” (1Kor 7:35).

Wanaosemwa katika Injili “ndugu zake Yesu” si watoto wa Bikira Maria, bali ndugu wa ukoo waliokuwa jirani sana na familia hiyo takatifu. Kama Bikira Maria angekuwa na watoto wengine, Yesu angekuwa amefanya kosa la kuwanyang’anya Mama yao na kumfanya awe Mama wa mtume Yohane alipomkabidhi msalabani, “‘Mwana, tazama Mama yako’. Na tangu saa ile huyo mwanafunzi alimchukua akae nyumbani kwake” (Yoh 19:27).

Katika Agano Jipya yupo Yakobo anayeitwa na mtume Paulo “ndugu yake Bwana” (Gal 1:19): Yakobo huyo alikuwa maarufu katika Kanisa la Yerusalemu (Mdo 12:7; 15:13-21; 21:18-20; Gal 2:9). Yakobo huyo si mtume Yakobo kaka yake Yohane (Lk 6:12-16), bali ni Yakobo ndugu yake Yose na mama yao kwenye Injili anaitwa “Maria mwingine”, si Maria Mama wa Yesu. “Walikuwepo pia wanawake waliotazama kwa mbali. Miongoni mwao akiwa Maria Magdalena, Salome na Maria mama wa akina Yakobo mdogo na Yose” (Mk 15:40). Maria lilikuwa jina la kawaida kwa Wayahudi: akina Maria wakiwa wengi hivyo, tujue kuwatofautisha kwenye Injili, ambazo zinamtaja Bikira Maria kama “Mama wa Yesu”.

Kupalizwa Mbinguni mwili na roho

Baada ya maisha haya ya duniani Bikira Maria alipalizwa mbinguni mwili na roho, ishara ya mwanamke mshindi. “Ishara kubwa ikaonekana mbinguni, ambapo mwanamke aliyevikwa jua, pia na mwezi chini ya miguu yake, na taji la nyota kumi na mbili juu ya kichwa chake” (Ufu 12:1). Maneno ya shangilio lake yametimia: Mungu “amewaangusha wakuu katika viti vyao vya enzi; na wanyonge amewakweza” (Lk 1:52).

Imani hiyo ya mapokeo ya kale, yanavyoshuhudiwa na Mababu wa Kanisa, ilitangazwa rasmi na Papa Pius XII kwa niaba ya maaskofu wote mwaka 1950.

Je, Bikira Maria ni Bikira Daima au alizaa watoto wengine?

Tunaweza kuthibitisha kuwa Bikira Maria hakuzaa watoto wengine kwa kunukuu Biblia Kama ifuatavyo;

1. Bikira Maria Alikuwa Bikira Kabla ya kumzaa Yesu

26 Mnamo mwezi wa sita, malaika Gabrieli alitumwa na Mungu aende kwenye mji uitwao Nazareti huko Galilaya, 27 kwa msichana mmoja aitwaye Maria, mchumba wa mtu mmoja jina lake Yosefu, wa ukoo wa Daudi. 28 Malaika akamwendea, akamwambia, "Salamu Maria! Umejaliwa neema nyingi! Bwana yu pamoja nawe." 29 Maria aliposikia maneno hayo alifadhaika sana, akawaza: maneno haya yanamaanisha nini? 30 Malaika akamwambia, "Usiogope Maria, kwa maana Mungu amekujalia neema. 31 Utachukua mimba, utamzaa mtoto wa kiume na utampa jina Yesu. 32 Yeye atakuwa mkuu na ataitwa Mwana wa Mungu Mkuu. Bwana Mungu atampa kiti cha mfalme Daudi, babu yake. 33 Kwa hivyo atautawala ukoo wa Yakobo milele, na ufalme wake hautakuwa na mwisho." 34 Maria akamjibu, "Yatawezekanaje hayo, hali mimi ni bikira?" 35 Malaika akamjibu, "Roho Mtakatifu atakushukia, na uwezo wake Mungu Mkuu utakujia kama kivuli; kwa sababu hiyo, mtoto atakayezaliwa ataitwa Mtakatifu, Mwana wa Mungu. (Luka 1:26-35)

2. Biblia Haiwataji ndugu wa Yesu wakati Yosefu na Maria walipokimbilia Misri kumficha Yesu na wakati waliporudi

19 Baada ya kifo cha Herode, malaika wa Bwana alimtokea Yosefu katika ndoto kule Misri, 20 akamwambia, "Amka! Mchukue mtoto pamoja na mama yake, urudi tena katika nchi ya Israeli, maana wale waliotaka kumwua mtoto huyo wamekwisha kufa." 21 Basi, Yosefu aliamka, akamchukua mtoto pamoja na mama yake, akarejea katika nchi ya Israeli. 22 Lakini Yosefu aliposikia kwamba Arkelao mwanawe Herode alikuwa mfalme wa Yudea mahali pa baba yake, aliogopa kwenda huko. Naye baada ya kuonywa katika ndoto, alikwenda katika mkoa wa Galilaya, 23 akahamia katika mji uitwao Nazareti. Ndivyo yalivyotimia maneno yaliyonenwa kwa njia ya manabii: "Ataitwa Mnazare." Matayo 2:19-23

3. Biblia haituambii kuwa Yesu alikua na wadogo zake alipokuwa na miaka 12

41 Wazazi wa Yesu walikuwa na desturi ya kwenda Yerusalemu kila mwaka wakati wa sikukuu ya Pasaka. 42 Mtoto alipokuwa na umri wa miaka kumi na miwili, wote walikwenda kwenye sikukuu hiyo kama ilivyokuwa desturi. 43 Baada ya sikukuu, walianza safari ya kurudi makwao, lakini Yesu alibaki Yerusalemu bila wazazi wake kuwa na habari. 44 Walidhani alikuwa pamoja na kundi la wasafiri, wakaenda mwendo wa kutwa, halafu wakaanza kumtafuta miongoni mwa jamaa na marafiki. 45 Kwa kuwa hawakumwona, walirudi Yerusalemu wakimtafuta. 46 Siku ya tatu walimkuta Hekaluni kati ya walimu, akiwasikiliza na kuwauliza maswali. 47 Wote waliosikia maneno yake walistaajabia akili yake na majibu yake ya hekima. 48 Wazazi wake walipomwona walishangaa. Maria, mama yake, akamwuliza, "Mwanangu, kwa nini umetutenda hivyo? Baba yako na mimi tumekuwa tukikutafuta kwa huzuni." 49 Yeye akawajibu, "Kwa nini mlinitafuta? Hamkujua kwamba inanipasa kuwa katika nyumba ya Baba yangu?" 50 Lakini wazazi wake hawakuelewa maana ya maneno aliyowaambia. 51 Basi, akarudi pamoja nao hadi Nazareti, akawa anawatii. Mama yake akaweka mambo hayo yote moyoni mwake. 52 Naye Yesu akaendelea kukua katika hekima na kimo; akazidi kupendwa na Mungu na watu. (Luka 2:41-52).

4. Kukosekana kwa neneo "Binamu" kwenye lugha ya Yesu

55 Je, huyu si yule mwana wa seremala? Je, mama yake si anaitwa Maria, na ndugu zake si kina Yakobo, Yosefu, Simoni na Yuda? 56 Na dada zake je, si wote wako hapa pamoja nasi? Basi amepata wapi haya yote?" (Mathayo 13:55-56)

5. Biblia haitumii neno Ndugu, kaka au dada ikimaanisha ndugu wa kuzaliwa mama mmoja na baba mmoja

6. Undugu wa Yakobo, Simoni, Yosefu na Yuda kwa Yesu Sio wa mtu na kaka zake

55 Je, huyu si yule mwana wa seremala? Je, mama yake si anaitwa Maria, na ndugu zake si kina Yakobo, Yosefu, Simoni na Yuda? 56 Na dada zake je, si wote wako hapa pamoja nasi? Basi amepata wapi haya yote?" (Mathayo 13:55-56)

35 Yakobo na Yohane, wana wa Zebedayo, walimwendea Yesu wakamwambia, "Mwalimu, tunataka utufanyie kitu tutakachokuomba." (Marko 10:35)

55 Mahali hapo walikuwapo wanawake wengi wakitazama kwa mbali. Hao ndio wale waliomfuata Yesu kutoka Galilaya wakimtumikia. 56 Miongoni mwao walikuwa Maria Magdalene, Maria mama yao Yakobo na Yosefu, pamoja na mama yao wana wa Zebedayo. (Matayo 27:55-56)

19 Lakini sikuwaona mitume wengine isipokuwa Yakobo, ndugu yake Bwana. (Wagalatia 1:19)

1 Mimi Yuda, mtumishi wa Yesu Kristo, ndugu yake Yakobo, nawaandikia ninyi mlioitwa na Mungu na ambao mnaishi katika upendo wa Mungu Baba, na katika ulinzi wa Yesu Kristo. (Yuda 1:1)

25 Karibu na msalaba wake Yesu walikuwa wamesimama mama yake, na dada ya mama yake, Maria mke wa Kleopa, na Maria Magdalene. (Yohana 19:25)

55 Mahali hapo walikuwapo wanawake wengi wakitazama kwa mbali. Hao ndio wale waliomfuata Yesu kutoka Galilaya wakimtumikia. 56 Miongoni mwao walikuwa Maria Magdalene, Maria mama yao Yakobo na Yosefu, pamoja na mama yao wana wa Zebedayo. (Matayo 27:55-56).

7. Yesu alimwacha Mama yake kwa Yohane kwa kuwa hakuwa na Kaka na dada wakumwachia mamaye

26 Yesu alipomwona mama yake, na karibu naye amesimama yule mwanafunzi aliyempenda, akamwambia mama yake: "Mama! Tazama, huyo ndiye mwanao." 27 Halafu akamwambia yule mwanafunzi: "Tazama, huyo ndiye mama yako." Na tangu saa ile huyo mwanafunzi alimchukua akae nyumbani kwake.

Updated at: 2024-07-16 11:49:30 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

Kanisa Katoliki ni moja ya madhehebu ya Kikristo yanayoamini katika maisha ya milele. Imani hii ni msingi wa imani yetu kama Wakatoliki, kwani tunaamini kwamba binadamu anaishi kwa kusudi maalum, ambalo ni kufurahia maisha ya milele na Mungu wetu.

Kanisa Katoliki linaitikia swali la "maisha ya milele" kwa uwazi na ukweli, na linatufundisha kuwa maisha ya milele ni ndoto ya kila mmoja wetu. Imani yetu inakubaliana na maneno ya Kristo mwenyewe katika Yohane 14: 1-3, ambapo Yeye anasema, "Msiwe na wasiwasi. Mnamwamini Mungu, niaminini mimi pia. Ndani ya nyumba ya Baba yangu kuna makao mengi; la sivyo ningalisema kuwa naenda kuwaandalia ninyi mahali."

Katika kitabu cha Isaya, tunasoma kwamba "aliye mwadilifu atakuwa hai kwa imani yake" (Isaya 38:17). Hii ina maana kwamba kila mmoja wetu anapaswa kuishi maisha ya haki na kufuata amri za Mungu ili kuweza kufurahia maisha ya milele. Kama vile Mtume Paulo anavyosema katika Warumi 6:23, "Mshahara wa dhambi ni mauti, lakini karama ya Mungu ni uzima wa milele katika Kristo Yesu Bwana Wetu."

Kanisa Katoliki linatufundisha kwamba ili kufikia maisha ya milele, ni lazima tuwe na imani thabiti katika Mungu wetu, kufuata amri zake, na kuishi maisha ya haki. Kulingana na Catechism ya Kanisa Katoliki, "Maisha ya milele ni zawadi kutoka kwa Mungu, kwa kuwa tunahitaji neema yake ili kufikia maisha haya." (CCC 1725).

Kanisa Katoliki linatambua kwamba maisha ya milele pia yanaangazia sana umoja kati yetu sote, kwani sote tutakutana mbele ya Mungu. Kama vile Mtume Paulo anavyosema katika Wakorintho wa Kwanza 15:52-53, "Katika sauti ya parapanda ya mwisho, wafu watafufuka isivyo na kuharibika, nasi tutabadilishwa. Maana huu wa kuharibika unapaswa kuvaa kutoharibika, na huu wa kufa unapaswa kuvaa kutokufa."

Kwa hivyo, kuwa Mkristo wa Kanisa Katoliki ni zaidi ya kuishi maisha ya haki na kufuata amri za Mungu; ni kujikita katika imani ya kweli katika maisha ya milele, kwa kufanya kazi kwa bidii ili kujiandaa kwa ajili ya siku hiyo ya mwisho. Kila mmoja wetu anapaswa kufuata njia ya Kristo, kama vile anavyosema katika Yohane 14:6, "Mimi ndimi njia, na kweli, na uzima. Hakuna mtu aje kwa Baba, ila kwa njia yangu."

Kwa hivyo, kama Wakatoliki, tunaishi kwa ajili ya maisha ya milele, tukiwa tayari kufuata njia ya Kristo na kutumia maisha yetu kujiandaa kwa ajili ya siku ya kufufuliwa na kukutana na Mungu wetu. Imani yetu inatufundisha kwamba Mungu wetu ni wa rehema na upendo, na kwamba anatupenda sana. Kwa kufuata amri zake na kuishi maisha ya haki, tunaweza kutarajia kupata zawadi ya maisha ya milele.

Updated at: 2024-07-16 11:49:15 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

Je, Kanisa Katoliki linahubiri na kufundisha umuhimu wa kutubu na kumgeukia Mungu katika wongofu wa moyo?

Ndio! Kanisa Katoliki linahubiri na kufundisha umuhimu wa kutubu na kumgeukia Mungu katika wongofu wa moyo. Kutubu ni kutambua makosa yetu, kujuta na kuahidi kubadili tabia zetu kwa kufuata kanuni za Mungu. Kimsingi, toba ni kuanza upya kwa njia ya Mungu.

Kanisa Katoliki linasisitiza kuhusu umuhimu wa toba kwa sababu inampendeza Mungu na inaleta amani na furaha kwa wanaotubu. Biblia inatuambia katika Luka 15:10 kwamba mbinguni kuna furaha kubwa miongoni mwa malaika wa Mungu wanapompokea mwenye dhambi anayetubu.

Kanisa linatueleza kuwa toba inahitaji kujutia dhambi zetu na kujitakasa. Inasema kwamba kutubu ni kujikana, kujinyenyekeza na kumwomba Mungu msamaha kwa unyenyekevu. Kuna haja ya kutambua kuwa dhambi zetu zinamuumiza Mungu na kuanza kutafuta njia ya kumpendeza.

Kanisa Katoliki linatufundisha pia juu ya umuhimu wa sakramenti ya toba. Sakramenti hii inasaidia katika wongofu wa moyo kwa kupata msamaha wa Mungu na kijito cha uzima katika Roho Mtakatifu. Kwa hiyo, sakramenti hii ni muhimu katika kujenga uhusiano wetu na Mungu.

Kwa mujibu wa Catechism of the Catholic Church, toba ni muhimu kwa sababu inaponya na kurejesha uhusiano wetu na Mungu. Inaelezea kuwa kutubu kunatufanya kuwa wapya kwa sababu inatutoa katika hali ya dhambi na kutufanya watakatifu. Catechism pia inasisitiza umuhimu wa toba kama njia ya kuungana na Mungu na kufikia utakatifu.

Kwa hiyo, tunaweza kusikia kwa ufasaha kwamba Kanisa Katoliki linasisitiza umuhimu wa toba na kumgeukia Mungu katika wongofu wa moyo. Tunatakiwa kujifunza kwa kina juu ya toba na kujitahidi kutenda kulingana na kanuni za Mungu. Mwisho wa siku, toba inatuleta karibu na Mungu na inatuwezesha kuishi kwa furaha kama wana wa Mungu.

Updated at: 2024-07-16 11:49:33 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

Ibada

Ibada mara nyingi huusisha matendo ya kipekee. Ibada inaweza kuwa ya kuabudu, kusifu, kuomba toba na kushukuru

Mfano wa ibada ni, Ibada ya Ijumaa kuu, Ibada ya kuabudu sakramenti kuu

Sadaka

Ni majitoleo kwa Mungu kwa nia ya kuomba, kushukuru, zawadi au kutakasa.

Sadaka ninayoiongelea hapa ni sadaka tofauti na hela/pesa ambayo inapotolewa hupewa binadamu mwingine na sio Moja kwa moja kwa mlengwa (Mungu). Sadaka ninayoiongelea mimi ni sadaka mfano wa ile ya Kaini na Abeli, Mfano wa ile ya Ibrahimu, Mfano wa sadaka alizotoa Musa Jangwani. Naongelea sadaka ya kuteketezwa au sadaka ya damu ya kuchinjwa.

Sadaka hii inatolewa knisani kwenye adhimisho la ibada ya misa takatifu pale padri anapotolea mkate na divai na kuigeuza kuwa mwili na damu ya kristu.

Kinachofanyika hapa ni matoleo ya sadaka ya mwili na damu ya Yesu aliyoitoa pale msalabani, Pale Mkate na divai vinapogeuzwa mwili na damu ya Yesu basi ni ishara ya Sadaka ya mwili na damu aliyoitoa Yesu.

Mfano wa sadaka ni inapofanyika mageuzi ya Ekaristi pekee bila kwenda na mtiririko wa Misa

Sala

Sala ni kuongea kwa sauti au kimya, kwa nia ya kuomba, kushukuru, kusifu au kutafakari.

Sala inaweza ikawa sala za maombi, shukrani, sifa au tafakari

Mfano wa sala ni, jumuiya za kikatoliki zinapokutana, Sala za kawaida za kila siku mfano Asubuhi, mchana, Jioni

Kumbuka: Sala sio maombi. Sala ni zaidi ya maombi. Sala inaweza ikawa tafakari, maombi, sifa au shukrani

Umuhimu wa Ibada ya misa ya kikatoliki

Ibada ya misa ya kikatoliki imechukua nafasi ya vyote hivi vitatu, sala/maombi, sadaka na ibada. Ukishiriki misa ya Katoliki ni sawa na umeshiriki Ibada, Sawa na umeshiriki maombi na ni Sawa na umeshiriki Sadaka.

Tofauti kati ya misa ya kikatoliki na ibada za madhehebu mengine

Madhehebu menginehayachukui yote mfano inaweza ikawa imefanyika ibada tuu, na maombi bila sadaka.

Kwa hiyo unapohudhuria na kushiriki ibada ambayo sio ya kikatoliki, unakua hujakamilisha misa bali ni ibada na maombi tuu. Unakua umekosa sadaka yani sadaka ya mwili na damu ya Kristu.

Ndiyo maana unatakiwa uudhurie Ibada ya Misa Takatifu ya Kikatoliki.

Updated at: 2024-07-16 11:49:24 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

Katika imani ya Kanisa Katoliki, Shetani ni adui wa Mungu na mwanadamu. Kanisa linakiri kuwepo kwake kama roho mwovu, ambaye anatafuta kuharibu kazi ya Mungu na kuongoza watu mbali na Mungu. Shetani anajulikana kwa majina tofauti katika Biblia, kama vile Ibilisi, Mpinzani, na Mshindani. Katika makala hii, tutajadili imani ya Kanisa Katoliki kuhusu nguvu za shetani na jinsi ya kupinga majaribu yake.

Kwa mujibu wa Biblia, shetani ni kiumbe cha kiburi ambaye alitaka kuwa sawa na Mungu. Alipotupwa nje ya mbingu kwa sababu ya dhambi zake, aliamua kuwa adui wa Mungu na wanadamu. Shetani hutumia mbinu mbalimbali kumshawishi mwanadamu kufanya dhambi na hatimaye kumwongoza mbali na Mungu. Hii inafanyika kupitia majaribu ya dhambi, kuitumia nafsi za watu ili kufikia malengo yake.

Katika Kanisa Katoliki, tunajua kuwa shetani hana nguvu sawa na Mungu. Nguvu zake ni za kudumu kwa muda mfupi tu. Shetani hutumia majaribu ya dhambi kumshawishi mtu kufanya maamuzi yasiyo sahihi na kumwongoza mbali na Mungu. Hata hivyo, tunajua kuwa nguvu ya Mungu ni kubwa kuliko zote, na tunaweza kupinga majaribu ya shetani kwa kumtegemea Mungu.

Kanisa Katoliki linatupa njia mbalimbali za kupinga majaribu ya shetani. Kwanza, ni muhimu kujifunza Neno la Mungu na kumtegemea Mungu kwa sala. Tunapojifunza Neno la Mungu na kuzingatia mafundisho yake, tunakuwa na uwezo wa kupinga majaribu ya shetani. Pili, tunaweza kuchagua maisha ya utakatifu na kuishi kwa kuzingatia sheria za Mungu. Kwa kufanya hivyo, tunakuwa nguvu zaidi kuliko majaribu ya shetani.

Kuna mafundisho mengi katika Biblia yanayohusu shetani na majaribu yake. Kwa mfano, Yakobo 4:7 inasema, "Mpingeni shetani, naye atawakimbia." Neno la Mungu pia linatupa mfano wa jinsi Yesu alivyopambana na majaribu ya shetani jangwani, na jinsi alivyotumia Neno la Mungu kukabiliana na majaribu hayo.

Catechism ya Kanisa Katoliki pia inatupa mwanga kuhusu imani ya Kanisa kuhusu shetani. Kwa mfano, Catechism inasema, "Shetani anachukua nafasi yake katika ulimwengu wa wakazi wa dunia, kuwarubuni na kuwafanya waasi dhidi ya Mungu." (CCC 395). Catechism pia inatupa mafundisho juu ya jinsi ya kupinga majaribu ya shetani, kama vile kusali Rosary na kufunga.

Kwa hitimisho, imani ya Kanisa Katoliki kuhusu nguvu za shetani ni kwamba shetani ni adui wa Mungu na wanadamu, ambaye anajaribu kuwafanya watu waache njia za Mungu. Hata hivyo, tunajua kuwa nguvu ya Mungu ni kubwa kuliko zote, na tunaweza kupinga majaribu ya shetani kwa kumtegemea Mungu na kufuata Neno lake. Kama Wakatoliki, tunaweza kupambana na majaribu ya shetani kwa kusali, kufunga, na kuzingatia sheria za Mungu.

Updated at: 2024-07-16 11:49:09 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

1. Ibada ya Rozari ya Huruma ya Mungu ni njia ya kumkaribia Mungu kwa ukaribu zaidi. Ni njia ya kuelewa upendo wa Mungu kwa wanadamu na jinsi tunavyopaswa kuupokea.

2. Rozari ya Huruma ya Mungu ilianzishwa na Mtakatifu Faustina Kowalska, ambaye alikuwa na maono ya Yesu Kristo akimhimiza kusali rozari hii kwa ajili ya huruma ya Mungu kwa watu wote.

3. Kwa kusoma na kusali Rozari ya Huruma ya Mungu, tunazingatia mafundisho ya Yesu Kristo juu ya upendo na huruma kwa wengine. Ni njia ya kumfahamu Mungu kwa undani zaidi na kumpa nafasi ya kuwasiliana nasi.

4. Rozari ya Huruma ya Mungu ina sehemu tatu: kuanza kwa sala ya Baba Yetu, sala tatu za msalaba, na sala ya kumalizia. Kusoma sala hizi kunatusaidia kuomba huruma ya Mungu kwa ajili yetu na kwa wengine.

5. Kusali Rozari ya Huruma ya Mungu kunatupatia amani na furaha ya ndani, hata katika nyakati ngumu. Tunajifunza kuwa huruma inaweza kufuta dhambi na kufungua njia ya neema.

6. Katika Rozari ya Huruma ya Mungu, tunamwomba Mungu kwa ajili ya wengine, hata kama hatujui majina yao. Tunajifunza kusali kwa ajili ya wengine, na kuelewa kwamba tunaweza kusaidia wengine kwa njia ya sala.

7. Rozari ya Huruma ya Mungu ni njia ya kumkaribia Mungu kwa njia ya kibinafsi. Tunaweza kusali peke yetu, au kwa pamoja na wengine. Tunajifunza kwamba Mungu anatupenda kwa njia ya kibinafsi, na kwamba sala zetu zinawasilishwa kwake binafsi.

8. Kusali Rozari ya Huruma ya Mungu kunatupatia nafasi ya kujifunza kwa undani juu ya maisha ya Yesu Kristo na huruma yake kwa wanadamu. Tunajifunza kwamba Mungu ni upendo, na kwamba huruma yake ni kubwa zaidi kuliko dhambi zetu.

9. Rozari ya Huruma ya Mungu inatufundisha kusali kwa ajili ya watu wote, hata kama hatuwajui. Tunajifunza jinsi ya kuwa na upendo na huruma kwa wengine, hata kama hawastahili.

10. Kusali Rozari ya Huruma ya Mungu ni njia ya kumkaribia Mungu kwa njia ya kiroho. Tunajifunza kwamba Mungu anatupenda, na kwamba kwa njia ya sala tunaweza kuwasiliana naye. Rozari ya Huruma ya Mungu ni zawadi ya upendo na huruma ya Mungu kwetu sote.

Ni muhimu kusali Rozari ya Huruma ya Mungu kwa ukawaida, ili tuweze kujifunza zaidi juu ya huruma ya Mungu na jinsi tunavyoweza kuielewa na kuipokea. Kama wakatoliki, tunakumbushwa kwamba sala ni njia muhimu ya kuwasiliana na Mungu, na kwamba Rozari ya Huruma ya Mungu ni njia mojawapo ya kufanya hivyo.

Kanuni ya imani ya wakatoliki inafundisha kwamba Mungu ni upendo na kwamba tunapaswa kumwabudu na kumuomba kwa njia ya sala. Tunapomwomba Mungu kwa ajili ya huruma yake, tunajifunza kwamba huruma yake ni kubwa kuliko dhambi zetu.

Ni muhimu kwamba tuendelee kusali Rozari ya Huruma ya Mungu kwa ajili ya wengine, haswa wale walio na mahitaji makubwa ya huruma ya Mungu. Tunajifunza kwamba kusali kwa ajili ya wengine humsaidia Mungu kuwafikishia neema zake.

Kwa kumalizia, ni jambo jema kusali Rozari ya Huruma ya Mungu kwa ajili ya kuimarisha uhusiano wetu na Mungu, na kwa ajili ya kumwomba Mungu kwa ajili ya wengine. Tunapowasiliana na Mungu kwa njia ya sala, tunafungua mlango wa neema na huruma yake kwetu na kwa wengine. Je, unafikiria nini juu ya Rozari ya Huruma ya Mungu?

Updated at: 2024-07-16 11:49:26 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

Kwa wale ambao wamechagua njia ya Kikatoliki katika maisha yao, kanisa linaamini kuwa sakramenti ya Daraja Takatifu ni muhimu sana katika utendaji kazi wa maisha ya kanisa. Wakati wa kupokea sakramenti hii, wanaume wanapokea daraja ya Uaskofu, Upadri, na Ushemasi. Lakini ni nini imani ya Kanisa Katoliki kuhusu sakramenti hii? Hapa chini ni maelezo fulani:

Kwa kuanza, Kanisa Katoliki linashikilia kuwa sakramenti ya Daraja Takatifu ni mojawapo ya sakramenti saba za Kanisa. Kwa mujibu wa Catechism ya Kanisa Katoliki, sakramenti hii inampa mwanamume mamlaka ya kuwa kiongozi wa kiroho katika kanisa. Kwa hivyo, wanaume ambao wamepokea sakramenti hii wanakuwa na wajibu wa kuongoza kundi la waamini katika kufanya mambo ya kiroho.

Kuhusu ushirikishwaji wa Mungu katika sakramenti hii, Kanisa Katoliki linashikilia kwamba ni Mungu pekee ndiye anayeweza kuwapa wanaume mamlaka ya kuwa viongozi wa kiroho. Katika 1 Timotheo 4:14, kanisa linakumbuka maneno haya: "Usichukue tu kwa kiburi nafasi yako ya uongozi. Shughulika kwa bidii kila wakati, ukiendelea kujitahidi kufuata mafundisho ya Kanisa."

Kwa kuongezea, sakramenti ya Daraja Takatifu inahusiana sana na sakramenti nyingine za Kanisa. Kwa mfano, wanaume ambao wamepokea sakramenti hii wanaweza kutoa sakramenti ya Ekaristi Takatifu na kuwasamehe waamini dhambi katika sakramenti ya Kitubio. Kwa hiyo, sakramenti hii inahusiana sana na utendaji kazi wa kanisa kwa ujumla.

Mwishowe, Kanisa Katoliki linashikilia kuwa kuna wajibu mzito kwa wanaume ambao wamepokea sakramenti hii. Kwa mfano, wanapaswa kufuata maadili ya kikristo na kuheshimu mistari ya mamlaka. Katika Mathayo 23:11-12, Yesu anasema: "Mwenye kutawala kwenu, na awe mtumishi wenu. Kila mtu anayejitukuza mwenyewe atashushwa, na kila mtu anayejishusha atainuliwa."

Kwa hivyo, sakramenti ya Daraja Takatifu ni muhimu sana katika utendaji kazi wa kanisa. Wanaume ambao wamepokea sakramenti hii wanapaswa kufanya kazi kwa bidii kuhakikisha kuwa kanisa linaweza kufanya kazi kwa ufanisi zaidi na kuzingatia maadili ya kikristo. Kwa hivyo, sakramenti hii ni muhimu sana katika kufikia malengo ya kiroho ya kanisa.

Updated at: 2024-07-16 11:49:18 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

Sala ni sehemu muhimu katika maisha ya Kikristo. Kanisa Katoliki linahubiri na kufundisha umuhimu wake katika maisha ya waumini. Kupitia sala, tunaweza kuwasiliana na Mungu na kumwomba msaada katika maisha yetu. Sala inatusaidia kupata amani ya nafsi na kuimarisha imani yetu. Ni kwa sababu hii Kanisa Katoliki linahimiza waumini wake kusali mara kwa mara. Katika Biblia, tunasoma maneno ya Yesu yaliyosema, "Omba na utapewa; tafuta na utapata, piga hodi na mlango utafunguliwa" (Mathayo 7:7). Hii inaonyesha kuwa sala ni njia ya kuomba msaada kutoka kwa Mungu. Pia, Biblia inatueleza kuwa Yesu mwenyewe alikuwa akipenda kwenda peke yake kusali. Kwa hivyo, kama wafuasi wa Yesu tunapaswa kufanya hivyo pia. Kanisa Katoliki linatumia sala kama sehemu ya ibada. Sala ni sehemu ya liturujia, ambayo ni ibada ya Kanisa Katoliki. Liturujia inajumuisha sala, nyimbo, na maandiko kutoka kwa Biblia. Kupitia sala, waumini wanashiriki katika ibada ya Kanisa na wanapata baraka kutoka kwa Mungu. Kanisa Katoliki pia linatumia sala kama njia ya kutubu dhambi zetu. Katika sala ya kitubio, waumini wanakiri dhambi zao kwa padri na kupata msamaha wa Mungu. Kwa kufanya hivyo, tunaweza kusafisha roho zetu na kuanza upya. Kanisa Katoliki linatufundisha kuwa sala ni zaidi ya kuomba msaada kutoka kwa Mungu. Sala ni njia ya kuimarisha uhusiano wetu na Mungu. Kupitia sala, tunaweza kumjua Mungu vizuri zaidi na kupata ufahamu wa mapenzi yake. Sala inatuwezesha kusikiliza sauti ya Mungu na kufuata njia yake. Kanisa Katoliki linatufundisha sala za kawaida kama vile Sala ya Bwana, Salamu Maria, na Tafakari ya Rozari. Sala hizi zinahimizwa kwa waumini ili kusali mara kwa mara na kuimarisha uhusiano wao na Mungu. Sala za kawaida pia zinafaa kama njia ya kufundisha watoto wetu umuhimu wa sala na kujifunza Biblia. Kwa ujumla, sala ni sehemu muhimu ya maisha ya Kikristo. Kanisa Katoliki linahubiri na kufundisha umuhimu wake kwa waumini wake. Kupitia sala, tunaweza kuwasiliana na Mungu, kusafisha roho zetu, na kuimarisha uhusiano wetu na Mungu. Kwa hivyo, tunahimizwa kusali mara kwa mara na kufuata mafundisho ya Kanisa Katoliki kuhusu sala. Kama Catechism ya Kanisa Katoliki inasema, "Sala ni moyo wa maisha ya kiroho; ni sehemu muhimu ya uhusiano wetu na Mungu" (CCC 2558).

Updated at: 2024-07-16 11:49:32 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

1. MAANA YA PICHA ZA NGONO

Neno PICHA ni kivuli cha mtu, watu, kitu n.k. PICHA si kitu halisi bali ni kivuli chake. Unaweza ukapewa PICHA ya mtu lakini usifahamu urefu wake au ni mfupi kiasi gani lakini sura yake ukawa umeiweka katika kumbukumbu yako. NGONO ni kitendo cha mtu, watu kufanya kitendo cha kujamiana (Tendo la Ndoa) na pia ni ile hali ya kuwa uchi wa mnyama. Kuangalia picha za ngono ni kitendo cha kuangalia watu wakifanya Matendo ya kujamiana iwe kwa njia ya asili, kinyume na maumbile au kufanya na wanayama. Kitendo hicho huleta kuchochea tamaa ya miili kiasi ambacho watu wengine hufanya mambo ya "AIBU" katika nyumba zao (Warumi 1:24-28). PICHA za NGONO zimeenea kila mahali kwa sasa, kwenye simu yako unaweza ukakutana na "uchafu" wa namna hiyo. Wahindi wao picha za ngono huziita "kachumbali" na unaweza ukamkuta Mhindi amekaa na familia yake anaangalia "kachumbali" wanadai inanogesha utamu wanapofika kitandani. Huko ni kujidanganya Mungu hakumletea Adamu PICHA ya NGONO bali alimletea mke ambaye watashirikiana naye kwenye Tendo Takatifu (Mwanzo 2:18, 21-25). Wakati mmoja Mfalme Daudi wakati watu wake wa vita wamekwenda vitani yeye akawa yuko ghorofani anaangalia "PICHA LIVE" ya NGONO mwanamke alikuwa akioga matokeo yake yakawa ni kufanya kitendo chenyewe na kuamua kumuua mume wa Bathsheba (2Samweli 11:2-27).
“Ikawa wakati wa jioni, Daudi akaondoka kitandani, akatembea juu ya dari ya jumba la mfalme; na alipokuwa juu ya dari aliona mwanamke anaoga; naye huyo mwanamke alikuwa mzuri sana, wa kupendeza macho. Naye Daudi akapeleka, akauliza habari za yule mwanamke. Mtu mmoja akasema, Je! Huyu siye Bath-sheba, binti Eliamu, mkewe Uria, Mhiti?”………..
Kile kitendo cha Daudi "kuona" lilikuwa kosa kubwa la kiufundi katika akili yake likamchanganya. Ndivyo ilivyo kwa PICHA ZA NGONO lazima ukiangalia upate "UKICHAA" wa muda ukajikuta umeng'ang'ania sabuni au ndizi ukiwa unapiga punyeto. Ni aibu sana sana mtu mwenye heshima zako kama wewe labda wewe ni meneja, mkurugenzi, mtu mwenye Elimu yako ya maana unakutwa unaangaika sabuni, godoro au toy la jinsia ya kiume.

2. JE! KUANGALIA PICHA ZA NGONO NI DHAMBI?

Kuangalia picha za ngono "NI DHAMBI" kwa herufi kubwa. Katika Sheria ya Musa ilikuwa mtu anahesabika kuwa ametenda dhambi pale ambapo atakutwa akifanya kitendo hicho au kukiwa na mashahidi wawili au watatu atatakiwa kuhukumiwa sawasawa na Sheria husika. Kwenye dhambi ya uzinzi mtu alitakiwa apigwe mawe hadi afe sivyo kwa Sheria ya Kristo yenyewe inazungumzia juu ya kitendo cha "kutamani" tu unahesabika kuwa umefanyika DHAMBI (Mathayo 6:27-29, Waebrania 10:28). Tamaa mbaya ni dhambi kama dhambi nyinginezo. Kwa kawaida tamaa huja na ile tamaa huchukua mimba na baadaye huzaa dhambi (Yakobo 1:13-16). Kitendo cha kuangalia picha za ngono hupofusha "FIKRA" nzuri za mtu alizonazo. Mawazo machafu uanza kutawala katika ubongo wako hadi "USHUSHE" huo mzigo ulioko kwenye viungo vyako vya uzazi. Ahaaa ni hatari aiseeee. Wewe unayengalia picha za ngono Kama ndiyo starehe yako unaiharibi nafsi yako "unakuwa zezeta wa akili" Biblia inasema "taa ya Mwili jicho na jicho lako likiwa safi mwili wako wote utakuwa na nuru. Lakini jicho lako likiwa bovu mwili wako wote utakuwa na giza.."(Mathayo 6:22-23). Kwa wale wanandoa ni "MWIKO" kutumia picha za ngono ili kunogesha kufanya Tendo la Ndoa. Wewe mume unaye hapo "chombo" unakiona "live" na kimethibitishwa na Mungu mwenyewe sasa hiyo mipicha ya nini? Kila kiungo Mungu alikiweka kwa ajili ya kusudi maalum kama ni mdomo kwa ajili ya kuongea na kupitisha chakula na si kunyonya sehemu za Siri za mwenzi wako. Mungu ameweka sehemu ya "haja kubwa" kwa ajili ya kutolea uchafu uliotengenezwa na tumbo na si kiungo kingine kiende kukoroga "zege" hilo huo ni uchafu(Ufunuo 22:10-15).
Warumi 1:26:27
“Hivyo Mungu aliwaacha wafuate tamaa zao za aibu, hata wanawake wakabadili matumizi ya asili kwa matumizi yasiyo ya asili; wanaume nao vivyo hivyo waliyaacha matumizi ya mke, ya asili, wakawakiana tamaa, wanaume wakiyatenda yasiyopasa, wakapata nafsini mwao malipo ya upotevu wao yaliyo haki yao.”

3. JINSI YA KUSHINDA DHAMBI YA KUANGALIA PICHA ZA NGONO

PICHA ZA NGONO zinavutia sana kuziangalia ila zina maangamizo makubwa sana katika maisha yako. Lazima ufikie mahali kukata shauri ndani ya Moyo wako kuambatana na Mungu. Kusudi kubwa la shetani kuachilia mambo yake ya NGONO kwenye mitandao ili apate wafuasi wengi zaidi. Hakuna kitu unachoweza kukifanya katika simu za Android wengine wasikitambue. Kila unalolipitia na kuliangalia kwa Siri siku ya siku litaletwa hukumuni na Mungu mwenyewe (Warumi 2:16, Mhubiri 12:14)

USHAURI WAKIVITENDO:

I) Yatie Nuru macho yako - Zaburi 13:3, 19:8 - Yaruhusu macho yako yaingiziwe nuru na Yesu. Chukua muda wa kutosha kuingiza PICHA zinazomhusu Mungu zaidi. Angalia wahubiri mbalimbali.
II) Tazama mambo ya Adili(mema) - Zaburi 17:2-3 - Kuna nguvu kubwa sana tunapokuwa tunaangalia mambo mema. Vipindi vizuri vya neno la Mungu. PICHA zinazojenga siyo zinazoharibu fikra zetu.
III) Kumuomba Mungu afumbue macho yako - Zaburi 119:18, 146:8- Maombi ni muhimu ili kufanya macho yako kuona kusudi la Mungu na Kutambua uwepo wa shetani katika PICHA ZA NGONO.
IV) Weka maneno ya Mungu Mbele za macho yako - Mithali 4:20-21
Wakati wote soma neno la Mungu kupitia kifaa chochote cha ki-electronic ili uweze kumjua Mungu zaidi.
V) Macho yako yatazame Mbele - Mithali 4:25-27
Kutazama Mbele maana yake uwe na maono. Maono ni PICHA au TASWIRA ya Mbele ya maisha yako. Yeremia aliulizwa unaona nini naye akasema "anaona ufito wa mlozi" anaona kitu kizuri (Yeremia 1:11-12).
VI) Pendezwa na njia za Mungu - Mithali 23:26
Kuanzia sasa anza kupendezwa na njia za Mungu katika maisha yako. Acha kuzifuata njia zako katika kuufurahisha mwili wako wa PICHA zisizofaa.
VII) Tafuta watumishi wa Mungu ili wakufundishe - Isaya 48:17, 30:20-21
Kuna mambo ambayo yanatupa shida katika maisha yetu ni vizuri kuwaona waalimu ili watusaidie jinsi ya kutoka katika mtego huo.
VIII) Omba rehema na neema ya Yesu - Waebrania 4:16
Tunahitaji neema ya Mungu ili kushinda Hali hiyo ya kupenda KUANGALIA PICHA ZA NGONO na pia kufunguliwa kutoka katika vifungo hivyo vya pepo wa tamaa na mahaba.
Mungu atakubariki ukipeleka ujumbe huu kwa wengine

Updated at: 2024-07-16 11:49:28 (1 year ago by DIN - Melkisedeck Leon Shine)

Ni nini umuhimu wa Bikira Maria katika imani ya Kanisa Katoliki?

Katika imani ya Kanisa Katoliki, Bikira Maria ni mfano wa kuigwa kwa waamini wote. Yeye ni Mama wa Yesu Kristo na pia Mama yetu wa kiroho. Ni kwa sababu ya upendo na uaminifu wake kwa Mungu, ndio maana amekuwa mfano wa utakatifu, ukarimu, na ujasiri kwa waamini wa Kanisa Katoliki.

Kwa mujibu wa Biblia, Bikira Maria alipata ujumbe kutoka kwa Malaika Gabriel kuwa atapata mimba ya Mwana wa Mungu. Hii imeelezwa katika kitabu cha Luka 1:26-38. Hapa Maria alitii kwa unyenyekevu na kusema "tazama, mimi ni mjakazi wa Bwana; iwe kwangu kama ulivyosema." Kwa njia hii, alijitolea kwa Mungu, akisema ndiyo kwa mpango wa Mungu kwa ajili ya wokovu wa binadamu.

Bikira Maria pia alikuwa karibu sana na Yesu Kristo, Mwana wake. Yeye alikuwa upande wake kwa maisha yote, hata wakati wa mateso yake na kifo msalabani. Hii imeelezwa katika kitabu cha Yohana 19:25-27. Yesu alimwambia Yohane, "Huyo ni mama yako," na akamwambia Maria, "Huyo ni mwanao." Kwa njia hii, Bikira Maria akawa Mama yetu wa kiroho, na sisi sote tukawa watoto wake.

Bikira Maria pia ni mfano wa utakatifu na unyenyekevu kwetu sisi. Yeye alijitolea kwa Mungu kwa unyenyekevu kamili, na kutuonyesha kwamba ni kupitia utumishi na upendo kwa wengine ndio tunaweza kumtumikia Mungu. Kama ilivyoelezwa katika kitabu cha Luka 1:48, "kwa maana ameutazama unyonge wa mjakazi wake. Kwa maana tazama, tangu sasa vizazi vyote wataniita mwenye heri."

Kwa mujibu wa Catechism ya Kanisa Katoliki, Bikira Maria ni mfano wa utakatifu, kwani alikuwa mtakatifu kabisa, hata kabla ya kuzaa Yesu Kristo. Yeye alikuwa tayari amejitolea kikamilifu kwa Mungu kabla ya kumpokea Mwana wa Mungu. Kwa njia hii, yeye ni mfano wa utakatifu kwetu sisi, na kutuonyesha kwamba tunaweza kufikia utakatifu kupitia imani na utumishi kwa Mungu.

Kwa ufupi, Bikira Maria ni mfano wa utakatifu, ukarimu, na ujasiri kwa waamini wa Kanisa Katoliki. Ni kwa sababu ya upendo na uaminifu wake kwa Mungu, ndio maana amekuwa mfano wa kuigwa kwa waamini wote. Kwa kufuata mfano wake, tunaweza kufikia utakatifu na kupata wokovu wa milele.